Pankreatit, pankreasın iltihaplanmasıdır. Pankreas iltihaplandığında kendi ürettiği güçlü sindirim enzimleri kendi dokusuna zarar verir; akciğerlerinize, böbreklerinize ve kalbinize zarar verebilecek enflamatuar hücrelerin ve toksinlerin salınmasına neden olabilir.
İki pankreatit formu vardır:
• Akut pankreatit (ani ve kısa bir inflamasyon nöbeti)
• Kronik pankreatit (devam etmekte olan inflamasyon)
Pankreas üst karın bölgesindeki bir organdır. İnce bağırsağın (duodenum) başlangıcına bağlıdır, sindirim enzimlerini ince bağırsağa pankreatik kanal ile bağlanma yerinden akıtır.
Pankreasın iki temel görevi vardır:
• Sindirim enzimlerini (kimyasallar) yapar ve ince bağırsağa salmak, bu enzimler gıdalardaki karbonhidratları, proteinleri ve yağları parçalar.
• Kandaki şeker miktarını (glikoz) düzenleyen insülin gibi çeşitli hormonlar üretir. İnsülin ayrıca enerji sağlamaya ve depolamaya yarar.
Kimler Pankreatite Yakalanır?
Aşağıdaki durumlarda pankreatit gelişme olasılığı daha yüksektir:
- Erkeklerde
- Ailede pankreatit geçmişi
- Safra taşı veya safra taşı olan aile geçmişi
- Obezite, trigliserid yüksekliği(kandaki yağ) veya diyabeti olanlarda
- Sigara içenlerde
- Fazla alkol tüketimi
Pankreatite Ne Sebep Olur?
Safra taşı veya fazla alkol tüketimi genellikle pankreatitin nedenidir. Nadiren aşağıdaki sebepler de pankreatite yol açabilir:
- İlaçlar (birçok ilaç pankreası irrite edebilir)
- Yüksek trigliserid seviyeleri (kandaki yağ)
- Enfeksiyonlar
- Karın yaralanması
- Diyabet gibi metabolik bozukluklar
- Kistik fibrozis gibi genetik bozukluklar
Pankreatitin Belirtileri Nelerdir?
Pankreatit semptomları durumun türüne bağlı olarak değişir:
Akut Pankreatit Belirtileri
- Sırtınıza yayılabilecek orta ila şiddetli üst karın ağrısı
- Aniden ortaya çıkan veya birkaç gün içinde gelişen ağrı
- Yemek yerken kötüleşen ağrı
- Karın şişliği ve hassasiyeti
- Bulantı ve kusma
- Ateş
- Hızlı kalp ritmi
Kronik Pankreatit Belirtileri
Kronik pankreatit, akut pankreatit ile aynı semptomlara neden olabilir. Ayrıca şunlar da gelişebilir:
- Bazen sırtınıza yayılan sürekli rahatsız edici ağrı
- Açıklanamayan kilo kaybı
- Dışkıda görünür yağ damlacıkları (steatore) ile köpüklü ishal
- İnsülin üreten pankreas hücreleri hasar görürse diyabet (yüksek kan şekeri)
Pankreatit Nasıl Teşhis Edilir?
Doktorunuz belirtilerinize, alkol kullanımı veya safra taşı hastalığı gibi risk faktörlerine dayanarak pankreatitten şüphelenebilir. Teşhisi doğrulamak için ek testlerden geçebilirsiniz.
Akut Pankreatit Tanısı
Akut pankreatit için doktorunuz pankreas tarafından üretilen iki sindirim enziminin (amilaz ve lipaz) seviyelerini ölçen bir kan testi isteyebilir. Bu enzimlerin yüksek seviyeleri akut pankreatiti gösterir. Ultrason veya bilgisayarları tomografi (BT taraması) ile pankreas, safra kesesi ve anormallikleri görülebilir.
Kronik Pankreatit Tanısı
Kronik pankreatit teşhisi daha karmaşıktır ve şu testlere ihtiyaç duyulabilir:
- Sekretin pankreas fonksiyon testi: Bu test, pankreasınızın ince bağırsak tarafından salınan bir hormona (sekretin) yanıtını kontrol eder. Sekretin genellikle pankreasın sindirim salgısını serbest bırakmasını tetikler. Doktorunuz bir tüpü boğazınızdan ve midenizden ince bağırsağın üst kısmına geçirir ve bölgeye sekretin bırakarak ve yanıtı ölçer.
- Oral glukoz tolerans testi: Doktorunuz pankreatitin insülin üreten pankreas hücrelerine zarar verdiğinden şüpheleniyorsa bu testi isteyebilir. Şekerli bir sıvı içmeden önce ve sonra alınan kan örneği ile vücudunuzun şeker kulllanımı değerlendirilir.
- Dışkı testi: Vücudunuzun yağları parçalamakta zorluk çekip çekmediğini görmek için dışkınızın bir örneğini istenir.
- Endoskopik ultrasonografi (Endosonografi): Dahili (endoskopik) ultrason pankreasınızın ve bağlantı kanallarının (tüpler) daha net görüntülerini üretir. Doktorunuz boğazınıza, midenize ve ince bağırsağınıza küçük bir ultrason eki olan ince bir tüp yerleştirir. Endoskopik ultrason pankreas, karaciğerin bir parçası, safra kesesi ve safra kanalı dahil olmak üzere iç organlarınızın ayrıntılı resimlerini çeker.
- ERCP (Endoskopik Retrograd Kolanjiyopankreatografi): Küçük bir kameralı bir tüp boğazınızdan midenize ve ince bağırsağınıza pankreas ve safra kanalının açıldığı ampulla denilen alana kadar geçirilir. Bir boya maddesi pankreas ve / veya safra kanalına enjekte edilir. Test doktorunuzun pankreas ve safra kanalını görmesini sağlar. Safra taşı veya pankreas taşı gibi pankreas veya safra kanalını tıkayan herhangi bir şey bu prosedürle çıkarılabilir.
Pankreatit Nasıl Tedavi Edilir?
Sindirim sistemi (gastroenterolog) konusunda uzmanlaşmış bir doktor durumunuzu yönetmelidir.
Doktorlar akut pankreatiti tedavi etmek için bu yöntemlerden birini veya daha fazlasını kullanır:
- Destekleyici bakım ve izleme ile hastaneye yatış yapılması
- Rahatlık sağlamak için ağrı kesici ilaç verilmesi
- Safra taşı, diğer tıkanıklıkları veya pankreasın hasarlı kısmını çıkarmak için endoskopik prosedür veya cerrahi
- Pankreasınız iyi çalışmıyorsa pankreas enzimi ve insülin takviyesi
Pankreatit Tedavisinde Kullanılan Prosedürler
Pankreas psödokisti (enflamatuar kist tipi) veya enfekte pankreas dokusu gibi komplikasyonlar endoskopik prosedürle (pankreasınızın yanındaki ince bağırsağınıza kadar boğazınızdan bir tüp salınır) yönetilir.
Safra ve pankreas taşları endoskopik bir prosedürle çıkarılır.
Ameliyat önerilirse cerrahlar genellikle laparoskopi tercih ederler. Bu cerrahi teknik iyileşmesi daha kısa süren daha küçük kesiklerle yapılır. Laparoskopik cerrahi sırasında cerrahınız karnınızdaki anahtar deliği boyutundaki kesiklere bir laparoskop (küçük bir kamera ve ışıklı bir alet) yerleştirir. Laparoskop sayesinde işlem sırasında elde edilen görüntüler bir monitörden izlenebilir.
Pankreatit Önlenebilir Mi?
Pankreatiti önlemenin en iyi yolu sağlıklı bir yaşam tarzına sahip olmaktır. Hedefler şunlar olmalıdır:
- Sağlıklı kiloyu korumak
- Düzenli egzersiz yapmak
- Sigara içmeyi bırakmak
- Alkolden kaçınmak
Bu sağlıklı yaşam tarzı seçimleri akut pankreatit vakalarının % 40’ına neden olan safra taşlarını önlemeye yardımcı olacaktır. Ağrınıza çok sayıda safra taşı neden oluyorsa safra kesenizin alınması önerebilir.
Pankreatit Ne Kadar Sürer?
Akut pankreatit sadece birkaç gün sürer ancak daha ciddi vakalarda iyileşmesi birkaç haftadan birkaç aya kadar sürebilir. Kronik pankreatitle yaşam boyu ilgilenilmesi gerekir.
Pankreatit İyileşir Mi?
Tedavi ile akut pankreatitli hastaların çoğu insan tamamen iyileşir. Kronik pankreatit uzun süreli bir durumdur ve pankreas ciddi şekilde hasar gördüğünde, düzgün çalışamaz ve yiyecekleri sindirmek ve kan şekerinizi yönetmek için sürekli desteğe ihtiyacınız olur.
Pankreatit Tekrar Eder Mi?
Kronik pankreatitte ağrılı ataklar tekrar edebilir veya uzun sürebilir.
Özellikle altta yatan problemi çözmediyseniz akut pankreatit de tekrar edebilir. Örneğin pankreasın açılmasını engelleyen başka safra taşınız varsa tekrar akut pankreatite yakalanabilirsiniz.
Pankreatit Hayati Risk Taşır Mı?
Hafif akut pankreatitli kişiler tamamen iyileşir. Bununla birlikte şiddetli pankreatitli kişilerde hayatı tehdit eden komplikasyonların görülme riski yüksektir:
- Pankreas enfeksiyonu
- Psödokistte kanama veya pankreasın hasar görmesi
- Enfeksiyonun yayılmasıyla veya pankreas toksinlerinin kana geçmesiyle kalp, akciğer veya böbrek yetmezliği gelişmesi
